Questioning Justice
2012/13
Subsituut Van Calster van het Antwerpse parket legt volgens berichten in de media klacht neer tegen Procureur- Generaal Liégeois wegens “tuchtrechtelijke misdrijven”. Op die manier geciteerd wordt het een verwarrende mix: tuchtrechtelijk wordt normaliter gesproken van ‘fouten’, en strafrechtelijk van ‘misdrijven’ (die in verschillende categorieën ingedeeld worden: overtredingen, wanbedrijven, misdaden).
Zo is ‘valsheid in geschrifte’ een strafbaar feit. Maar ook een vrijspraak ervoor kan een tuchtrechtelijk staartje opleveren. Het tuchtrecht situeert zich immers niet in het strafrecht, maar in de deontologie, nl. wat van een magistraat beroepshalve verwacht wordt.
Voor strafrechtelijke vervolging is het ‘voorrecht van rechtsmacht’ toepasselijk:
-
-het initiatief tot vervolging (of niet) gaat enkel uit van de procureur-generaal (desgevallend de PG bij het Hof van Cassatie);
-
-er zetelt geen onpartijdige rechter als raadkamer of KI om tot inbeschuldigingstelling te beslissen;
-
-rechtstreekse burgerlijke partijstelling van het slachtoffer is niet mogelijk
-
-bij vervolging moeten magistraten voor een Hof van Beroep verschijnen (vgl. de Gentse Fortis-procedure voor de Brusselse raadsheren en een raadsheer van het Hof van Cassatie). Hier oordelen dus in ieder geval raadsheren (= rechters in beroep) over andere magistraten, of het nu om leden van het Parket (het ‘Openbaar Ministerie’ dat vervolgt) gaat, dan wel rechters (‘de Zetel’, die oordeelt).
Voor tuchtrechtelijke vervolging ligt dat een stuk anders.
TUCHT: EEN TOCH WEL HEEL BIJZONDERE PROCEDURE.
Anders dan in bepaalde media vermeld, wordt een tuchtklacht van bv. substituut Van Calster tegen procureur-generaal Liegeois niet voorgelegd aan het Hof van Cassatie (dus de rechters in dat Hof). Die tuchtprocedure verschilt namelijk naargelang de klacht een lid van het parket betreft, dan wel een rechter.
Het enige gemeenschappelijke is het onderzoek dat in beide gevallen gebeurt door de Nationale Tuchtraad (waarin o.m. parketmagistraten als rechters zetelen), al is dat onderzoek beperkt tot de gevallen waarin een ‘zware tuchtstraf’ overwogen wordt (alle straffen behalve een ‘waarschuwing’ of een ‘berisping’). In dat geval (bv. inhouding van wedde, schorsing, afzetting) geeft de Tuchtraad een niet-bindend advies aan de bevoegde tuchtoverheid.
De Nationale Tuchtraad is immers noch de instantie die bevoegd is om een tuchtprocedure in te stellen, noch om een tuchtstraf op te leggen.
Voor een tuchtstraf tegen raadsheren (=rechters) op het niveau van het Hof van Beroep is dat het Hof van Cassatie, dus de rechters-raadsheren in dat Hof.
Voor leden van het Parket-Generaal, die hun functie dus ook uitvoeren op het niveau van een Hof van Beroep (en dus niet op het niveau van het gerechtelijk arrondissement, zoals een procureur des Konings) is dat niet het Hof van Cassatie, maar de Procureur-Generaal bij het Hof van Cassatie. Eén uitzondering: enkel de Koning (dus eigenlijk de Minister van Justitie) is bevoegd om de afzetting en het ‘ontslag van ambtswege’ uit te spreken.
Hoger beroep is voor die hoogste parketmagistraten inzake lichte straffen mogelijk bij de Minister van Justitie. Tegen zware straffen opgelegd aan een procureur-generaal is dus geen hoger beroep mogelijk.
Cassatie is altijd uitgesloten.
Die benadering is typisch voor de ouderwetse organisatie van een hiërarchische justitie, met als symbool de piramide: top-down. Dergelijk systeem gaat er logisch, maar ook onkritisch van uit dat de beste magistraten aan de top geraken, en daar ook goed blijven functioneren.
Wanneer die zelf in de wind komen te staan (zoals destijds ook de Eerste Voorzitter van het Hof van Cassatie, Ghislain Londers) staat het tuchtsysteem een beetje voor schut. Aan de andere kant wordt een onpartijdige beoordeling van die magistraten niet gewaarborgd, laat staan een neutrale behandeling van de klacht tegen hen.
Het is duidelijk dat dit systeem vooral in het Parket aan alle kanten rammelt: procureurs onderzoeken procureurs, en spelen rechter over hen, terwijl een politieke overheid in laatste instantie over hen beslist.
Dan hebben we het nog niet over het menselijk aspect in deze heel kleine wereld, waar carrière wordt gemaakt met elkaar, tegen elkaar en ondanks elkaar. Want iedereen ontmoet iedereen om de haverklap, formeel en informeel. Er wordt publiek gezalfd en heimelijk geslagen: ook grote mensen hebben soms hun heel kleine, nare kantjes.
Dat is dubbel erg in het parket, omdat daar – in tegenstelling tot rechters onderling – ook een ‘interne bevelstructuur’ bestaat: het Parket, dat is een beetje als in het leger, zeg ik altijd om het begrijpelijk te maken. Dan weet je het wel: hier legt een luitenant klacht neer tegen een generaal wegens ‘bewust verkeerd bevel’. Zoveel trappen overslaan, dat doe je maar met de moed der wanhoop.
Ondertussen heeft justitie opnieuw veel meer weg van een krabbenmand dan van een openbare dienst.
TWEE OP DRIE ASPECTEN VAN DE KLACHT ZULLEN SUBSTITUUT VAN CALSTER NIET VOORUIT HELPEN
Wars van het juridisch-technische zijn er twee aspecten aan de klacht waarvoor niet veel inlevingsvermogen hoeft, maar die niet tot een strafrechtelijke veroordeling zullen leiden, en waarvoor ook het tuchtrecht geen uitweg biedt.
Vooreerst heeft de klacht wel iets weg van een protest tegen een vorm van ‘pestgedrag’ van de top van het Parket-Generaal tegen de (vroegere) diamant-cel van het parket. Van Calster was de enige niet die de twijfelachtige eer van een huiszoeking kreeg. Dergelijk botte aanpak is ongezien, en zegt veel over de communicatievaardigheid en het soort ‘leiderschap’ dat Procureur-Generaal Liégeois uitstraalt. Het zonnetje in huis hoeft zo’n topmagistraat niet te zijn, maar dit leek er ver over.
Zelfs het rapport van de HRJ, dat erin slaagde Liégeois nauwelijks te vernoemen, adviseerde wat meer psychologie en dialoog. Voor het overige zal dat Diamant-gate- rapport vooral herinnerd worden met de commentaar van Karel Anthonissen van de BBI als “een van de gekste verslagen die ik ooit gezien heb” (DS 12 05 2012).
Dat zegt allemaal veel over de kwaliteit van de werksfeer in justitie. Met de nog grotere machtsconcentratie van de ‘korpschefs’ (what’s in a word) gaat het niet de goede richting uit. Een minimum aan interne democratie binnen justitie zou mondige magistraten recht doen en de efficiëntie van het werk ten goede komen.
Anderzijds is het de procureur-generaal die het ‘beleid’ bepaalt. Dit heeft zelfs politieke aspecten, zoals bij het uitsturen van de Omzendbrief over de Verruimde Minnelijke Schikking ook goed bleek. Die zag je jaren geleden al aankomen in de teksten van Yves Liégeois. Binnen het (federaal) College van Procureurs-Generaal is de procureur-generaal van Antwerpen zelfs aangeduid als verantwoordelijk voor het strafrechtelijk beleid.
Zoals Yves Liégeois het in zijn eerste grote Mercuriale van 2008 zelf graag onderstreepte: “Bij de wettelijke institutionalisering van het College van procureurs-generaal werd de interne werking ervan versoepeld nu bij Koninklijk besluit aan elke procureur-generaal specifieke taken konden worden toevertrouwd. Het Koninklijk besluit van 6 mei 1997 wees het strafrechtelijk beleid in het algemeen, met inbegrip van het opsporings- en vervolgingsbeleid toe aan de procureur-generaal te Antwerpen.” Lees die hele Mercuriale, en je ziet het programma tot op vandaag.
In zijn Mercuriale van 2011 maakte PG Liégois daar opnieuw dankbaar gebruik van, en het protest van de toenmalige minister van Justitie (en zelfs een aantal volksvertegenwoordigers) mocht niet baten. Op zijn ‘aanpak’ zal de Procureur-Generaal dus niet gepakt kunnen worden, want eigenlijk is hij een beetje … super-minister van Justitie. Immers moet hij niet eens verantwoording afleggen aan het Parlement. Al gaan daar wel eenzame stemmen voor op.
EN NU ?
Hoewel de tuchtprocedure volledig onafhankelijk is van een strafprocedure wordt die laatste – indien ingesteld - meestal afgewacht. Het is ondertussen maar de vraag hoe zowel de klager als de aangeklaagde blijven functioneren.
Subsituut Van Calster is al met één pennentrek aan de kant geschoven in het diamantdossier. Hij wacht ook de afhandeling van de laatste van een reeks van 3 klachten tegen hem gericht, af. Het zou wel eens lang kunnen duren vooraleer het tot een beslissing komt over die laatste, want bij een derde afwijzing staat het Parket-Generaal van Antwerpen te kijk. “Tijd kopen”, van die tactiek is een ook Parket-Generaal niet vies, zoals we in het cassatieberoep van de Procureur-Generaal van Bergen tegen het vonnis van de strafuitvoeringsrechtbank inzake Michèl Martin zagen.
Er is één veroordeling die in het tuchtrecht niet voorzien is en ook de facto altijd vermeden wordt, want justitie is heeft nog altijd iets van een goddelijke taak. Die ondraaglijke straf voor de halfgoden van het Systeem heeft nochtans een naam: ‘gezichtsverlies’. En soms gaat iemand dan gewoon op pensioen.
Terloops nog een unicum: van de burgerlijke procedure tot schadevergoeding (€19.000) van mevrouw Liégeois - Schoeters, de vrederechter van het 6de kanton Antwerpen tegen De Morgen hebben we al een tijdje niet meer gehoord.
Follow me on Twitter@NolfJan View my earlier comments, interviews and columns in the press (link here).
You Tubes of the Day:
Le substitut du Procureur de la République, Oswald Baudot
Afscheid op het vredegerecht, 31 08 2011
Afscheidsinterview in Villa Vanthilt 04 08 2011
M’n rondleiding in het vredegerecht:
‘Het huis van steen en wolken’
‘Beslissing is juridisch correct’
(interview J. Nolf VTM Het Nieuws 2012 07 31)
Photo of the day:
La fête du patron, ce vendredi dernier à Sarlat (Périgord Noir)
Press of the day:
2012 09 03 ‘PG Liégeois wil strengere straffen tegen perslekken (GvA)
2012 09 01 ‘Antwerpse diamantoorlog escaleert’ (De Tijd)
2012 05 08 ‘Vrouw van PG Liégeois eist €19.000 van De Morgen (DM)
2012 01 14 ‘Liégeois zou beter opstappen’ (K. Anthonissen in DS)
2012 01 13 ‘Huiszoeking doe je bij criminelen’ Substituut Gerda Ververken
2012 01 12 ‘Turtelboom vraagt documenten ‘Diamantgate’ op’ (HLN)
2008 09 02 ‘Liégeois wil parketten hervormen’ (GvA)
2007 08 29 ‘Liégeois leidt college van procureurs-generaal’ (GvA)
2012 08 20 La révolution Taubira contra la récidive (Le Monde)
2012 08 20 Le système:”un drame une loi” (Libération)
2012 08 17 ‘Justice enfin à Christiane Taubira !’ (Le Monde)
2012 01 14 ‘PG Liégeois zou beter opstappen en Turtelboom
heeft een beginnersfout gemaakt (fraudejager Anthonissen in DS)
2012 01 12 ‘Turtelboom vraagt documenten ‘Diamantgate’ op’ (HLN)
Ma lettre à Michèle Martin, pour ce jour, et pour demain
(sur Le Vif/L’Express 28 08: lien ici).
M’n brief aan Michèle Martin, voor vandaag en vooral voor morgen
2012 08 15 ‘Open brief aan Paul Marchal’ (J. Nolf in Opinie
2012 08 15 ‘Belgisk ilska över frigivning’ (interview J. Nolf
2012 08 15 ‘Open Brief aan Paul Marchal’ (M’n opinie in VRTDeRedactie)
2012 08 02 ‘Journalisten te emotioneel over vrijlating
M. Martin (Prof. Leo Neels in Knack)
2012 08 04 ‘Amateurisme tekent de vrijlating van Martin’ (Peter Adriaenssens, Opinie in DM)
2012 08 02 ‘Niet dezelfde vrouw ?’ (gerechtspsychiater Johan Baeke in Opinie DS)
2012 07 31 ‘Vrijlating M. Martin: revolte of rechtstaat ?’
2012 07 30 ‘Michèle Martin: moet haar naam gewist worden ?’
2012 07 28 ‘De ‘kruistocht’ waarmee Paul Marchal dreigt,
neigt naar stalking’ (Opinie J. Nolf in DM)
2012 07 25 ‘Iedereen gelijk voor de wet ?’ (Opinie J. Nolf op VRT De Redactie)
2012 07 25 ‘We hebben niet genoeg geduld met jonge mensen’ (Prof. Lode Walgrave in Knack)
2012 07 25 ‘Why we should defend WikiLeaks’ Mathew Ingram GIGACOM & Bill Keller NYT)
2012 07 25 ‘Voormalige Spaanse toprechter Garzon verdedigt Assange’ (DS)
Quotes of the day:
“Huiszoekingen doe je bij criminelen’
Substituut Gerda Ververken in De Tijd van 13 01 2012
“Waarom hebt U altijd een zonnebloem op?”
"Ik doe dat al sinds 1995 toen die bloem verkocht werd ten voordele van kinderen met kanker. Ik bleef ze dragen omdat ik mij zo telkens herinner dat de mooie dingen in het leven niets kosten. Dat kan genegenheid en liefde binnen het gezin zijn, maar ik wil ook iedere dag geconfronteerd worden met de vraag in welk soort maatschappij wij en onze nakomelingen moeten leven. Deze bloem herinnert mij aan de basiswaarden van onze maatschappij: vrijheid, broederlijkheid en gelijke kansen. Als de wereld van morgen ons geen bloem meer kan geven, dan zijn we vandaag toch echt verkeerd bezig geweest.”
Yves Liégeois in GvA van 29 08 2007, toen hij aan 55 jaar de leiding kreeg van het Parket-Generaal van Antwerpen.
“Je kunt de vijand niet als mens zien, want dan begin je over alles na te denken. Je gaat naar de oorlog om de vijand uit te schakelen”
Lucas, 69 jaar, ex-kolonel in Tanzania, en ondertussen jurist en relatiebemiddelaar in De Morgen, Zeno van 04 08 2012.
“Ik voelde me altijd geruggensteund door de uitspraak van B. Russell dat de minderheid van vandaag de meerderheid van morgen kan zijn.”
Vrederechter Freddy Evers, toespraak bij aanvaarding Prijs voor Mensenrechten, Liga 2009
Poem of the day:
“ Neutralité cet instant
comme un centre égalisant un peu
jusqu’à rien ce que je connaissais encore
et ce que je connaissais déja
Non le noeud mais le nu
entre les atteintes de l’avenir
et les costumes du passé
seulement instant cette absence
...
Afzijdigheid dit ogenblik
als een middelpunt dat
wat ik nog kende
en wat ik reeds ken
een beetje in evenwicht brengt
Niet het kluwen maar het naakte
tussen de inbreuken van de toekomst
en de vermommingen van het verleden
dit ogenblik enkel afwezigheid”
Christian Dotremont, ‘Chronique’ (uit ‘Ceci n’est pas une poésie’, Een Belgisch-Franstalige Anthologie belge francophone’ van Barnard, Dirkx & Lambersy (Atlas 2005)
Van calster versus liegeois
3 september 2012
Er is één veroordeling die in het tuchtrecht niet voorzien is en ook de facto altijd vermeden wordt, want justitie is heeft nog altijd iets van een goddelijke taak
